Spektaklis „Svajotojas“, arba Teatro eksperimentatorius ir chuliganas Juliuszas Osterwa

Monospektaklio Svajotojas akimirka (rež. Łukasz Lewandowski), aktorius Daniel Salman. Foto Malwina Majer. Kadr z monodramu Marzyciel (reż. Łukasz Lewandowski), aktor Daniel Salman. Fot. Malwina Majer;

Spalio 26-ąją Vilniaus senajame teatre bus parodytas monospektaklis „Svajotojas“ (rež. Łukasz Lewandowski), kuris skirtas mistiko, vizionieriaus, teatro reformatoriaus ir chuligano Juliuszo Osterwos gyvenimui ir kūrybai.

Spalio 26-oji Senajam teatrui ypatinga – tai teatro gimtadienis, jau 112-asis. Šiais metais šią dieną Senasis teatras kviečia ir į forumą „Kitoks teatras: praeitis ir dabartis“, kuriame siūlo reflektuoti teatro paveldą ir dabartį, kylančias įtampas, teatro reikšmę šiandien.

Tiek spektaklis, tiek forumas vyksta J. Osterwos 140-ųjų gimimo metinių kontekste, taip pat pažymint jo įkurto eksperimentinio teatro-laboratorijos „Reduta“ veiklos Vilniuje šimtmetį.

Spektaklis „Svajotojas“ vyks lenkų kalba su angliškais/lietuviškais titrais.

Kas tas Juliuszas Osterwa?

Kas prisimena Juliuszą Osterwą (tikr. Julianas Andrzejus Maluszekas, 1885–1947)? Teatre – visi, o už jo ribų? Nedaugelis. Istorinė asmenybė, nusipelnęs lenkų teatro reformatorius, vienas ryškiausių Lenkijos scenos aktorių. Tikras žmogus – iš kūno ir kraujo, menininkas, kasdienybės iššūkių lydimas, kupinas abejonių, troškimų, nerimo ir vizijų. Svajotojas, rodantis, kad verta siekti tikslo, net jei kelias sunkus ir akmenuotas.

J. Osterwa – aktorius visuomenininkas, mistikas, pedagogas, vizionierius. J. Osterwos biografija pati savaime yra spalvingas pasakojimas. Jo herojus – populiarus, sėkmės lydimas Krokuvos ir Varšuvos teatrų aktorius, jaunas, patrauklus menininkas – didžiąją dalį savo laiko ir energijos skyrė savo paties teatro sukūrimui – laboratoriniam teatrui „Reduta“. Šis teatras paneigė tuometinę praktiką ir neįsiteko į tai, ką šiandien vadintume kultūrinio gyvenimo pagrindine srove. J. Osterwa troško reformuoti teatrą, įvesdamas naują darbo etosą – kolektyvinį ir atsakingą. Jis į aktoriaus profesiją žiūrėjo kaip į misiją, beveik sakralią tarnystę Menui ir Visuomenei.

Iš teatro išguiti štampus ir paviršutiniškumą

J. Osterwa norėjo iš teatro išguiti štampus ir paviršutiniškumą. Ar šis sumanymas galėjo pavykti? Ar šiandien J. Osterwos idėjos yra pasenusios, ar vis dar stebina ir šokiruoja? J. Osterwa – beprotis ar drąsus reformatorius? Spektaklyje norima į J. Osterwą pažvelgti kaip į žmogų – aktorių, vyrą, tėvą – ir pamėginti pasinerti, bent valandai, į jo meninę viziją.

Liublino Juliuszo Osterwos teatro aktorius Danielis Salmanas pasitelkdamas komedijinę, stand-upʼo formą, o kartais dramatišką toną, pasakoja istoriją apie teatrą. Aktorius naudojasi turtinga teatro stilių įvairove, įtraukia šiuolaikines medijas, kuria kamerinę atmosferą, peržengia scenos ir žiūrovų ribą. Akimirką žiūrovai atsiduria tarpukario teatre, o jau kitą – persikelia į dabartį, kad kartu apmąstytų teatro prioritetus, jo reikšmę ir poveikio žmogui galią.

„Reduta“ – neatsiejama Vilniaus senojo teatro dalis

Šis spektaklis, jo šerdis neatsiejama nuo Vilniaus senojo teatro. Eksperimentinis lenkų teatras-laboratorija „Reduta“, veikęs 1919–1939 m., kurį laiką (1925–1929 m.) buvo perkeltas į Vilnių ir teatro eksperimentus vykdė būtent Vilniaus senojo teatro pastate. Tuo metu J. Osterwa buvo novatorius, teatro chuliganas, o istorinės Lietuvos sostinės žiūrovams buvo pažįstamas ir iš vaidmenų, sukurtų dar Vilniaus rotušėje veikusiame teatre.

„Kitoks teatras: praeitis ir dabartis“

Spalio 26-oji – Vilniaus senajam teatrui ypatinga – tai teatro gimtadienis. Šiais metais šią dieną Senasis kviečia į forumą „Kitoks teatras: praeitis ir dabartis“, kuriame siūlo reflektuoti teatro paveldą ir dabartį, kylančias įtampas, teatro reikšmę šiandien. Tiek spektaklis, tiek forumas vykstaJ. Osterwos 140-ųjų gimimo metinių kontekste, taip pat pažymint jo įkurto eksperimentinio teatro-laboratorijos „Reduta“ veiklos Vilniuje šimtmetį.

Pamiršti šios reikšmingos teatrinės tradicijos, judėjimo, atėjusio į Vilnių iš platesnio lenkų teatro konteksto, neturime teisės, juolab kad „Redutos“ akumuliuota energetika gali inspiruoti ir šiandienos kultūrinius procesus. Svarstyti jos gyvybingumą bei aktualumą šiandien – tai ne formalus pagarbos ženklas, o paskata perpilti teatro kraują, ieškoti naujų raiškos priemonių bei formų būti.

Jokių abejonių, kad klausimai, kuriuos prieš šimtmetį kėlė „Reduta“ (teatro paskirtis, jo socialinė atsakomybė, darbo etika ir principai) šiandien išlieka ne tik aktualūs, bet ir įkvepiantys – skatina naujus ieškojimus.

///

Kūrybinė grupė: autorius – Marcin Bartnikowski; režisierius, scenografijos dailininkas – Łukasz Lewandowski; kostiumų dailininkas – Daniel Salman; šviesų dailininkas – Piotr Bartoszewicz; muzikinė aranžuotė – Tomasz Bielawiec. Vaidina: Daniel Salman.

Vilniaus senojo teatro inf.

Spektaklis finansuotas iš SKE ZASP fondų lėšų. Partneris – Lenkijos institutas Vilniuje

Apie spektaklį: https://vsteatras.lt/spektakliai/svajotojas

Spektakl „Marzyciel”, czyli teatralny eksperymentator i buntownik Juliusz Osterwa

26 października na Małej scenie Wileńskiego Teatru Starego zagości monodram „Marzyciel” (reż. Łukasz Lewandowski) – opowieść poświęcona życiu i twórczości mistyka, wizjonera, reformatora teatru i buntownika – Juliusza Osterwy.

Dzień 26 października jest dla Teatru Starego wyjątkowy – to właśnie wtedy przypada jego 112. rocznica. W tym roku teatr również zaprasza do udziału w forum „Inny teatr: przeszłość i teraźniejszość“, podczas którego proponuje refleksję nad dziedzictwem i współczesnością teatru, pojawiającymi się napięciami oraz znaczeniem teatru we współczesnym świecie.

Zarówno spektakl, jak i forum odbywają się w kontekście 140. rocznicy urodzin aktora, działacza społecznego, mistyka, pedagoga, wizjonera i reformatora polskiego teatru – Juliusza Osterwy (1885–1947), a także w setną rocznicę działalności założonego przez niego eksperymentalnego teatru-laboratorium „Reduta” w Wilnie, który funkcjonował w Wileńskim Teatrze Starym w latach 1925–1929.

Spektakl „Marzyciel” zostanie zaprezentowany w języku polskim z napisami w języku litewskim/angielskim.

Kim był Juliusz Osterwa?

Kto dziś pamięta Juliusza Osterwę (właśc. Julian Andrzej Maluszek, 1885–1947)? W teatrze – wszyscy, ale poza nim? Niewielu. Postać historyczna, zasłużony reformator polskiego teatru, jeden z najwybitniejszych aktorów polskiej sceny. Człowiek z krwi i kości, zmagający się z codziennością artysta, pełen rozterek, pragnień, wątpliwości i wizji. Marzyciel, który pokazuje, że warto dążyć do obranego celu, nawet gdy droga jest trudna i wyboista!

Juliusz Osterwa był aktorem-społecznikiem, mistykiem, pedagogiem i wizjonerem. Życiorys Osterwy jest sam w sobie barwną opowieścią. Jej bohater, popularny, odnoszący sukcesy w teatrach krakowskich i warszawskich, młody, przystojny aktor poświęca większość swojego czasu i energii na stworzenie własnego teatru – laboratoryjnego teatru Reduta. Teatr ów stanowi zaprzeczenie ówczesnych praktyk i nie mieści się w tym, co dzisiaj nazwalibyśmy głównym nurtem życia kulturalnego. Osterwa pragnął zreformować teatr, wprowadzając nowy etos pracy – zespołowej i odpowiedzialnej. Traktował zawód aktora jako misję i niemalże kapłańską posługę w służbie Sztuce i Społeczeństwu.

Wykluczyć teatralną sztampę i bylejakość

Osterwa chciał wykluczyć teatralną sztampę i bylejakość. Czy to zamierzenie mogło się udać? Czy dzisiaj idee Osterwy są przestarzałe czy nadal zaskakujące i szokujące? Czy Osterwa to szaleniec czy śmiały reformator? Chcemy przyjrzeć się Osterwie człowiekowi – aktorowi, mężowi, ojcu i spróbować zanurzyć się – choćby przez godzinę – w jego artystycznej wizji.

Aktor Daniel Salman z Teatru im. Juliusza Osterwy w Lublinie, czasem w formie komediowej, stand-upowej, a czasem w pełni dramatycznej, snuje opowieść o teatrze. Aktor korzysta z bogactwa stylów teatralnych, wykorzystuje nowoczesne media, tworzy kameralną atmosferę, przełamując granicę między sceną a widownią. W jednej chwili widzowie znajdują się w teatrze 20-lecia międzywojennego, żeby za moment przenieść się do współczesności i porozmawiać o priorytetach i znaczeniu teatru oraz o jego sile oddziaływania na człowieka.

„Reduta” – ścisle związana z Wileńskim Teatrem Starym

Spektakl „Marzyciel” w swej istocie jest ściśle związany z Wileńskim Teatrem Starym. Eksperymentalny polski teatr–laboratorium Reduta, działający w latach 1919–1939, przez pewien czas (1925–1929) miał swoją siedzibę w Wilnie i właśnie w budynku dzisiejszego Teatru Starego prowadził swoje artystyczne poszukiwania. W tym okresie Juliusz Osterwa (właśc. Julian Andrzej Maluszek, 1885–1947) uchodził za nowatora, „chuligana” sceny, a publiczność historycznej stolicy Litwy znała go także z ról, które kreował jeszcze w teatrze mieszczącym się w wileńskim ratuszu.

„Inny teatr: przeszłość i teraźniejszość”

26 października to wyjątkowy dzień dla Wileńskiego Teatru Starego – to właśnie wtedy przypada jego rocznica. W tym roku teatr zaprasza do udziału w forum, podczas którego proponuje refleksję nad dziedzictwem i współczesnością teatru, pojawiającymi się napięciami oraz znaczeniem teatru we współczesnym świecie. Zarówno spektakl, jak i forum odbywają się w kontekście 140. rocznicy urodzin aktora, działacza społecznego, mistyka, pedagoga, wizjonera i reformatora polskiego teatru – Juliusza Osterwy (1885–1947), a także w setną rocznicę działalności założonego przez niego eksperymentalnego teatru-laboratorium „Reduta” w Wilnie, który funkcjonował w Wileńskim Teatrze Starym w latach 1925–1929.

Nie mamy prawa zapomnieć o tym znaczącym dziedzictwie teatralnym – o ruchu, który przybył do Wilna z szerszego kontekstu polskiego teatru. Tym bardziej, że energia zgromadzona przez „Redutę” może inspirować także współczesne procesy kulturowe. Refleksja nad jej żywotnością i aktualnością dziś to nie tylko formalny gest szacunku, lecz impuls do przetoczenia nowej krwi w teatrze, poszukiwania nowych środków wyrazu i form istnienia.

Nie ma wątpliwości, że pytania, które przed stu laty stawiała „Reduta” – dotyczące roli teatru, jego społecznej odpowiedzialności, etyki pracy i zasad działania – pozostają dziś nie tylko aktualne, ale wręcz inspirujące.

Zespół twórczy: autor – Marcin Bartnikowski; reżyseria i scenografia – Łukasz Lewandowski; kostiumy – Daniel Salman; światła – Piotr Bartoszewicz; Opracowanie muzyczne – Tomasz Bielawiec; występuje – Daniel Salman.

Informacja Wileńskiego Teatru Starego

Spektakl został sfinansowany ze środków funduszu SKE ZASP.

Partner: Instytut Polski w Wilnie.

O spektaklu: https://vsteatras.lt/spektakliai/svajotojas